Stress en trauma’s op de werkvloer: De vergeten factoren in verandertrajecten in de onderwijssector

November

2024

De onderwijssector is volop in beweging. Of het nu gaat om de invoering van nieuwe technologieën, veranderingen in curriculum, of het verbeteren van samenwerking tussen onderwijsinstellingen en de maatschappij: verandering is overal. Maar waarom lopen verandertrajecten zo vaak vast? Het antwoord ligt vaak niet in de tools, strategieën of methoden, maar in menselijke emoties en ervaringen die doorgaans ongezien blijven: stress, trauma, schaamte, kwetsbaarheid en veerkracht.

In deze blog geeft Onno-Hans Noteboom (OnderwijsLead Arlande) je 4 tips om de menselijke kant van verandering onderdeel te maken van verandermanagement trajecten.

De onzichtbare kracht van stress en trauma

In de onderwijssector werken toegewijde professionals, die dagelijks het verschil maken voor leerlingen en studenten. Maar onder het oppervlak worstelen veel docenten, ondersteunend personeel en leidinggevenden met een stapeling van stress en trauma, veroorzaakt door constante druk en de toenemende complexiteit van hun werk. De verwachting dat men altijd flexibel is en "de schouders eronder zet" vraagt een hoge tol, vooral wanneer er weinig ruimte is om fouten te maken of emotionele belasting te delen.

Dit wordt versterkt in verandertrajecten, waarin vaak harde eisen worden gesteld zonder rekening te houden met de persoonlijke impact op medewerkers. Trauma en stress zijn daarmee niet alleen individuele problemen, maar worden collectief wanneer ze leiden tot weerstand, ziekteverzuim en uiteindelijk het falen van het verandertraject.

In de onderwijssector is veranderen niet langer alleen een kwestie van "doen," maar ook van "durven zijn."

‍Verandertrajecten en de kracht van kwetsbaarheid

Waar traditionele verandermanagementmodellen zich vooral richten op structuren en processen, is er een groeiend besef dat succesvolle verandering pas kan plaatsvinden wanneer er ruimte is voor kwetsbaarheid en emotionele verwerking. Kwetsbaarheid tonen – toegeven dat iets moeilijk is, dat men het even niet weet of dat men zich overweldigd voelt – kan juist de sleutel zijn naar een gezondere en veerkrachtigere werkomgeving.

In de praktijk betekent dit dat leidinggevenden niet alleen moeten sturen op cijfers en prestaties, maar ook actief een cultuur moeten creëren waarin er openlijk gesproken kan worden over persoonlijke ervaringen, gevoelens en angsten. Wanneer medewerkers zich gezien en gehoord voelen, neemt hun veerkracht toe. Veerkracht is namelijk niet het vermogen om alles zonder problemen aan te kunnen, maar juist de kracht om samen op te staan na een tegenslag.

‍Hoe schaamte verandering blokkeert

Schaamte is een andere emotie die vaak onder de radar blijft, maar grote invloed heeft op de werkvloer. Veel mensen in het onderwijs voelen zich verantwoordelijk voor hun leerlingen en hun resultaten. Wanneer zij het gevoel hebben te falen, kan schaamte hen ervan weerhouden om hulp te vragen of problemen aan te kaarten. Schaamte leidt tot isolatie en, in het geval van verandertrajecten, tot stille weerstand en passieve terughoudendheid.

Een open en veilige cultuur waarin men zich vrij voelt om te delen zonder oordeel is essentieel om schaamte te doorbreken. Dit vraagt leiders die niet bang zijn om zelf het voorbeeld te geven in kwetsbaarheid en die steun bieden waar nodig. Door ruimte te maken voor het gesprek over schaamte, kunnen we stappen zetten om samen sterker te staan in verandering.

Van verandermanagement naar mensgericht veranderen

Wat betekent dit voor verandermanagement in de onderwijssector? Het is tijd om verder te kijken dan alleen processen, plannen en strategieën. We moeten durven stilstaan bij de menselijke kant van verandering en erkennen dat stress, trauma, schaamte en kwetsbaarheid integraal onderdeel zijn van elk verandertraject (FW4ALL in 3D, zie fwe.trigunamedia.com).

Concrete stappen om dit mensgerichte perspectief in de praktijk te brengen :

1. Actieve luistercultuur‍

Creëer regelmatig momenten waarin medewerkers open kunnen praten over hun ervaringen, zonder oordeel of snelle oplossingen. Luisteren is de basis van vertrouwen en begrip.

2. Mentale gezondheid op de agenda

Schakel mentale gezondheidsspecialisten in en maak het bespreekbaar. Zorg voor trainingen in stress- en traumaverwerking en geef medewerkers handvatten om beter met werkdruk en verandering om te gaan.

3. Rol van leiderschap

Leidinggevenden moeten zelf het goede voorbeeld geven. Toon als leider dat kwetsbaarheid geen zwakte is, maar juist een bron van kracht. Dit inspireert anderen om ook eerlijk en open te zijn.

4. Investeren in veerkracht

Creëer een omgeving waarin fouten maken mag en waarin mensen ruimte hebben om zichzelf te ontwikkelen, zelfs als dat betekent dat het tempo van verandering iets vertraagt. Door te investeren in de veerkracht van medewerkers, bouw je een duurzame basis voor toekomstig succes.

Van Doen naar Durven Zijn: Mensgerichte Verandering in het Onderwijs

In de onderwijssector is veranderen niet langer alleen een kwestie van "doen," maar ook van "durven zijn." Het vraagt om het erkennen en integreren van de menselijke aspecten van werken in een wereld vol verandering. Door ruimte te maken voor kwetsbaarheid, schaamte en veerkracht kunnen we voorbij traditioneel verandermanagement naar een aanpak die zowel mensgericht als duurzaam is.

Laten we samenbouwen aan een sector waarin elke verandering een kans is om sterker te worden – niet ondanks, maar juist dankzij de emoties die we onderweg tegenkomen.